Hoe verbind je muziek & natuur met elkaar? Met Imre Ploeg

Hoe kun je muziek en natuur met elkaar verbinden? Ik heb geluk vandaag, want ik ga praten met Imre Ploeg en die weet daar alles van. Imre is koordirigent en componist. Vaak wordt zijn muziek verwerkt in een maatschappelijk project. De laatste tien jaar gaat zijn werk over het behoud van een gezonde leefomgeving. Imre koppelt dan een groene omgeving aan zijn muziek.

Hoe komt het dat je je bent gaan richten op ecologie en gezonde omgeving?

‘In 2014 begon ik veel te lezen over klimaatverandering, onder andere de boeken van de Canadese journalist Naomi Klein. Ik kon eigenlijk niet meer stoppen met het lezen over de toekomst en over de rampen die eraan komen als we niets veranderen. Tegelijkertijd ging ik aan de slag voor het Nederlands Student Kamerkoor. Ik zou een stuk componeren. Maar dit lukte me toen niet, want ik was door mijn persoonlijke zoektocht rondom de klimaatverandering helemaal vastgelopen.’

Wat heeft deze periode je gebracht?

‘Ik was erg aangedaan. De cijfers over de gevolgen voor onze leefomgeving zijn overweldigend. Ik besefte dat ik zinvol werk wil doen. Voor mij betekent dit dat ik me wil bezighouden met die thema’s waarvan ik ’s nachts wakker lig. Ik heb mijzelf de vraag gesteld: “Hoe kan ik iets doen om mensen meer zorg te laten dragen voor hun eigen omgeving?” Sindsdien combineer ik muziek en natuur met elkaar.’

Hoe kan ik iets doen om mensen meer zorg te laten dragen voor hun eigen omgeving?” Sindsdien combineer ik muziek en natuur met elkaar.

Kun je een voorbeeld geven?

‘Het is belangrijk om verhalen te vertellen. Zo werd in Zutphen een oude boom bij de Walburgiskerk gekapt. Die boom was stervende en kon niet meer worden gered. Maar de boom had een grote waarde voor de gemeenschap. Toen opperde een vioolbouwer uit de gemeente om het hout te gebruiken en er strijkinstrumenten te maken. Dat is gelukt. Uiteindelijk zijn er vier strijkinstrumenten gemaakt en heb ik muziek geschreven bij die boom.

Die muziek is mede tot stand gekomen door een apparaatje te hangen aan de boom. Je kunt dan alle sapstromen horen. Ik heb die klanken verwerkt in het muziekstuk. De boom zelf is nu weg, maar we hebben de boom nieuw leven gegeven door het maken van de strijkinstrumenten en de geschreven muziek. Er is ook een aflevering van het tv-programma De boeddhistische blik gemaakt over het project.’

Ik denk dat het verhaal uit mijn boek Red de elementen jou ook zal aanspreken. Hierin wil Fos naar het violenbos om altijd muziek te kunnen spelen. Helaas is het violenbos in een slechte staat. Hij kan het alleen redden door een zilveren regendruppel te bemachtigen. Het violenbos zal dan weer worden hersteld. In jouw verhaal over de boom die wordt gekapt hoor ik ook veel optimisme en hoop.

‘Ja dat klopt. Een doemscenario alleen zal ons niet verder helpen. Dat inspireert ook niet tot actie en/of bereikt niet de juiste mensen. Dit heb ik zelf gemerkt tijdens het lezen van alle cijfers over het klimaat. Nu richt ik mij op projecten om het denken van de gemeenschap te veranderen. Hoe kan iedereen zich weer verbinden met zijn eigen leefomgeving? Mijn doel is dat we weer gaan handelen in harmonie met Moeder Aarde. Daarbij wil ik verhalen bedenken die hoop en houvast geven.’

Redden kunstenaars door het maken van kunst de wereld?

‘Ze kunnen er wel toe bijdragen. De meeste mensen kennen het verhaal over stikstof, de problemen met het stijgen van de zeespiegel en de opwarming van de aarde. Het is goed als mensen vanuit verschillende disciplines dit verhaal vertellen, dus zowel vanuit de wetenschap als vanuit de kunsten. De een richt zich meer op het alarmerende verhaal en de ander meer op de natuurlijke wereld.’

Wat bedoel je met ‘de natuurlijke wereld’?

‘Kunstenaars kunnen zich meer richten op de gemeenschap, zoals in dit project met die boom in Zutphen. Het is belangrijk dat projecten de gemeenschap blijvend helpen veranderen. Je kunt douchetimers uitdelen, maar daarmee staat de natuur nog steeds ver van je af. De meeste mensen voelen zich dan nog niet verantwoordelijk voor hun omgeving. Maar juist kunstenaars kunnen ervoor zorgen dat we de mensen weer verbinden met de natuur. Zij zijn in staat om nieuwe verhalen opnieuw te vertellen en perspectief te bieden.’

Wat is jouw droom als je het hebt over mensen verbinden met hun omgeving?

‘Ik wil graag de kunst uit de concertzaal krijgen en dichter naar de mensen toebrengen. Kunstenaars zouden zich mogen bevrijden. Ze kunnen meer dan alleen kunst maken, ze kunnen daarmee ook een maatschappelijke rol spelen. Kunstenaars hebben vaak een interessante kijk op thema’s. Door hun verbeeldingskracht en grenzeloos denken zijn zij in staat om met andere oplossingen te komen. Juist kunst kan van grote waarde zijn voor de samenleving.

Mijn droom is dat kunst een rol speelt bij de verandering. Het project van de boom paste goed in Zutphen, maar in Drenthe zou je een muziekstuk kunnen maken bij het veenlandschap. En in Limburg over de mijnen. We hebben zulke lokale verhalen nodig om mensen te verbinden met de natuurlijke omgeving.’

Een doemscenario alleen zal ons niet verder helpen. Mijn doel is dat we weer gaan handelen in harmonie met Moeder Aarde. Daarbij wil ik verhalen bedenken die hoop en houvast geven.’

Redden kunstenaars door het maken van kunst de wereld?

‘Ze kunnen er wel toe bijdragen. De meeste mensen kennen het verhaal over stikstof, de problemen met het stijgen van de zeespiegel en de opwarming van de aarde. Het is goed als mensen vanuit verschillende disciplines dit verhaal vertellen, dus zowel vanuit de wetenschap als vanuit de kunsten. De een richt zich meer op het alarmerende verhaal en de ander meer op de natuurlijke wereld.’

Wat bedoel je met ‘de natuurlijke wereld’?

‘Kunstenaars kunnen zich meer richten op de gemeenschap, zoals in dit project met die boom in Zutphen. Het is belangrijk dat projecten de gemeenschap blijvend helpen veranderen. Je kunt douchetimers uitdelen, maar daarmee staat de natuur nog steeds ver van je af. De meeste mensen voelen zich dan nog niet verantwoordelijk voor hun omgeving. Maar juist kunstenaars kunnen ervoor zorgen dat we de mensen weer verbinden met de natuur. Zij zijn in staat om nieuwe verhalen opnieuw te vertellen en perspectief te bieden.’

Wat is jouw droom als je het hebt over mensen verbinden met hun omgeving?

‘Ik wil graag de kunst uit de concertzaal krijgen en dichter naar de mensen toebrengen. Kunstenaars zouden zich mogen bevrijden. Ze kunnen meer dan alleen kunst maken, ze kunnen daarmee ook een maatschappelijke rol spelen. Kunstenaars hebben vaak een interessante kijk op thema’s. Door hun verbeeldingskracht en grenzeloos denken zijn zij in staat om met andere oplossingen te komen. Juist kunst kan van grote waarde zijn voor de samenleving.

Mijn droom is dat kunst een rol speelt bij de verandering. Het project van de boom paste goed in Zutphen, maar in Drenthe zou je een muziekstuk kunnen maken bij het veenlandschap. En in Limburg over de mijnen. We hebben zulke lokale verhalen nodig om mensen te verbinden met de natuurlijke omgeving.’

In Nederland zijn we praktisch ingesteld. Je moet niet te veel praten over elfen en trollen. Maar ik denk dat we juist de natuur als iets levends moeten beschouwen.

Je hebt nu veel ervaring in het verbinden van muziek en omgeving. Zou je andere kunstenaars hierin willen opleiden?

‘Ja. In de toekomst wil ik dat wel: de ervaringen die ik heb opgedaan doorgeven. Ik heb zelf veel geleerd van dingen die wel of juist niet werken om tot verandering te komen.’

Kun je enkele succesfactoren noemen, waardoor jouw projecten blijvende verandering geven?

‘Zelf heb ik conservatorium gedaan en ben de hele dag bezig met muziek. Voor mij is het dus bekend terrein, maar het is goed om rekening te houden met je doelgroep. Muziek moet bereikbaar zijn voor iedereen. Dit betekent dat je de muziek toegankelijk moet houden qua klanken en melodielijnen.
Daarnaast heb ik geleerd om positieve woorden en zinnen te gebruiken. Je kunt beter een vraag stellen als: “Hoe zorgen we dat we samen een goede leefomgeving behouden?” Of: “Hoe kan je elkaar vinden en inspireren?” Dit zijn mooie vragen om met elkaar het gesprek te voeren.’

Je noemde net enkele succesfactoren, waaronder positieve woorden. Zijn er ook woorden die je niet meer gebruikt of sporadisch?

‘Ik heb het steeds minder over ‘ecologie’ en ‘klimaatverandering’. Deze woorden zorgen ervoor dat bij mensen het licht uitgaat. Ze zijn dan niet meer geïnteresseerd in wat je te vertellen hebt. ‘Duurzame transitie’ is ook zo’n moeilijk begrip.’

Zijn er nog andere valkuilen?

‘Ik zie dat we veel goede ideeën lanceren om onze relatie met de natuur weer te herstellen. Maar vaak zijn de initiatieven gericht op de korte termijn. Er komt bijvoorbeeld een moestuin in de stad voor de gemeenschap. Mijn ervaring is dat het dan van belang is dat je langdurige projecten koppelt aan een initiatief. Dit betekent dat je ook hulp moet bieden bij het onderhouden van die moestuin en kennismakingslessen mag geven over het kweken van je eigen groenten. Alleen dan zijn projecten succesvol. Bij veel initiatieven zie ik dat de korte termijn nog altijd wint van de lange termijn. Mijn doel is dat veranderingen blijvend zijn. Het belangrijkste is dat we weer leren om aan de lange termijn te denken.’

Ik zou zeggen: begin bij de jeugd. Heb je daar ideeën voor?

‘Zelf heb ik op de vrijeschool gezeten. Ik heb geleerd om in de natuur te zijn. Er was ook veel aandacht voor jaarfeesten. Denk aan het midzomerfeest, dat verwijst naar de zomerzonnewende op 21 juni. Dit is de langste dag van het jaar. Er is dan het meeste zonlicht. Zo heb je ook het midwinterfeest, dat verwijst naar het begin van de winter. Dit is de kortste dag van het jaar met het minste zonlicht. Ik wil graag het bewustzijn van die langste dag en die kortste dag versterken. Traditiegetrouw zijn er veel rituelen rondom deze dagen. Die geven rust en houvast. Samen met andere kunstorganisaties wil ik kijken of we de rituelen voor iedereen kunnen maken. Nu vieren we vooral de christelijke rituelen. Ik ben nieuwsgierig hoe het is om nieuwe rituelen te maken en zo de verbinding weer te vinden.’

Volgens mij komt dit ook vaak terug in de Scandinavische landen?

‘Ja, klopt. Ik ben zelf veel in deze omgeving geweest. Je ziet dat rituelen daar meer bewaard zijn gebleven. Dit komt misschien doordat zij in een natuurlijkere omgeving leven. De noodzaak is bij hen ook meer aanwezig. Als je maandenlang weinig daglicht hebt in de winter, ga je meer momenten zoeken om bij elkaar te komen en de seizoenen te vieren.’

Saskia: “Ik was zelf deze zomer in IJsland. Op een van de laatste dagen stond ik bij de waterval Goðafoss. Op dat moment bedacht ik een godin, Aquadana, die terugkomt in mijn boek Red de elementen. Dit kwam mede doordat in IJsland veel mythes zijn over trollen, elfen en waterwezens. Ik kwam erachter dat het verhaal over de natuur daar op een andere manier gedeeld wordt. Zo kan het gebeuren dat in IJsland een snelweg ergens níet wordt aangelegd vanwege elfen die leven in de rotsen.”

Hoe komt het dat wij in Nederland zo’n andere natuurbeleving hebben ?

‘In Nederland zijn we praktisch ingesteld. Je moet niet te veel praten over elfen en trollen.
Maar ik denk dat we juist de natuur als iets levends moeten beschouwen. Als we de natuur als dood zien, wordt de natuur iets hanteerbaars. Je ziet het bos dan als een gereedschapskist. Een boom is een boom. Je staat er niet bij stil dat het bijzonder is om bomen te hebben, en dat een bos een levend systeem is. Verhalen en mythes kunnen zeker helpen om te beseffen dat de natuur leeft. In de Scandinavische landen komt dit veel terug in verhalen over levende wezens in watervallen of in rotsen. Dat is daar veel normaler. Volgens mij is het van belang dat we ook hier verhalen over de natuur blijven vertellen. Jouw boek is daar een voorbeeld van. En ik doe dat met het componeren van muziek in relatie met de natuur.’

Wil je meer weten over de projecten van Imre Ploeg?

Volg hem dan op LinkedIn of beluister hier muziek van hem.

PS: wil je op school of thuis verhalen lezen over de natuur?
Bestel dan het boek Red de elementen.